Droge ogen en toch veel tranen

Hè? Een ui bij een artikel over droge ogen? Oogarts Rademakers, destijds werkzaam in het Canisius Wilhelminaziekenhuis in Nijmegen, promoveerde ooit op een onderzoek naar droge ogen. Op de voorkant van zijn proefschrift stond een ui! Toch niet zo gek als je weet dat je bij droge ogen juist vaak teveel tranen hebt.

Bij een voorlichtingsmiddag over diabetes en oogproblemen die in het najaar in Tilburg plaatsvond, bleek dat veel aanwezigen ook informatie wilden over droge ogen. Dat was echter niet het thema van de bijeenkomst. Jaren geleden hebben we in deze rubriek al eens aandacht aan droge ogen besteed maar gezien de belangstelling doen we dat nog eens. We vroegen refractiechirurg Verdoorn, van Lasik Centrum oogkliniek te Boxtel, naar de oorzaken en wat je eraan kunt doen.

Hoe weet je dat je zogenoemde 'droge ogen' hebt?

Dan lijkt het of je zand in je ogen hebt. Het schuurt en voelt ook branderig aan en              's nachts lijkt het of je oogleden dichtgeplakt zitten. Je krijgt ze met moeite open. Ik noem het ook wel 'schrale' ogen. Soms is het zicht wazig.

Waar komt het door?

Er zijn verschillende oorzaken. Bijvoorbeeld teveel staren naar een beeldscherm. Of droge lucht waardoor er teveel vocht verdampt. Denk aan een warm vertrek zonder luchtbevochtigers of aan een land met een heet en droog klimaat. Op Curaçao waar het warm maar ook vochtig is, hebben mensen minder last van droge ogen. Kunstlenzen zijn ook een belangrijke oorzaak. Ja óók zuurstofdoorlatende. We zien steeds meer patiënten die, nadat ze jarenlang lenzen hebben gedragen, vanwege droge ogen op een bril moeten overgaan. Je kunt het ook krijgen wanneer je in de luchtstroom van airconditioning zit, van bepaalde medicatie, of wanneer er iets verandert in je hormoonhuishouding. Zo krijgen sommige vrouwen er in de overgang last van of ouderen. Maar er zijn ook ziektebeelden waarbij droge ogen voorkomen: het syndroom van Sjögren, diabetes, bindweefselziekten of Parkinson. Uiteindelijk vinden alle problemen hun oorsprong in te weinig of geen goede kwaliteit traanvocht.

Hoezo?

Het traanvocht zorgt ervoor dat onze ogen niet uitdrogen. Het bestaat uit drie componenten: water, eiwitten en vet. Dat vet zorgt ervoor dat er constant een mooi traanfilmpje over het hoornvlies stroomt. Door met je oog te knipperen 'ververs' je het filmpje. Als je lang naar een beeldscherm zit te staren, knipper je minder en krijg je eerder last. Ook Parkinsonpatiënten knipperen minder, vandaar. Bij droge ogen is er weinig traanvocht en het is van minder goede kwaliteit waardoor het filmpje niet mooi over het hoornvlies blijft liggen. Als reflex op de uitdroging van de ogen krijg je soms juist teveel aan tranen. (Ui) Maar deze tranen hebben niet de goede kwaliteit en drogen ook weer te snel op.

Is genezing mogelijk?

Wij zien het als een chronische aandoening. Wel is het vaak mogelijk om de klachten wat te verminderen. Ook kunnen er perioden zijn waarin de last minder is.

Waaruit bestaat de behandeling?

We doen een traanvochtmeting met de zogenoemde 'tear lab technologie’ waarbij we de kwaliteit van het traanvocht beoordelen. Daarna een 'Break up time (BUT) meting'. Daarbij kijken we om de hoeveel seconden je wil knipperen. Als je na drie, vier seconden al een branderig gevoel krijgt en moet knipperen is dat bijvoorbeeld te snel. Soms functioneren de zogenoemde 'meiboomklieren', die op de randen van de oogleden zitten en talg afscheiden, niet goed. Het kan zijn dat er teveel vetten worden aangemaakt waardoor de oogranden en het oogoppervlak geïrriteerd kunnen raken. Ook kunnen ze verstopt zitten waardoor het traanvocht te snel verdampt. Om het traanvocht te verbeteren zijn er diverse druppels die je enkele keren per dag moet inbrengen. Als blijkt dat het vocht te snel wegloopt kunnen we een punctum plug in de afvoer van de traanweg zetten. Er zijn pluggen die na een aantal maanden oplossen, andere halen we er na een jaar weer uit. Dit inbrengen en weghalen is pijnloos. Als de klieren van de meiboom verstopt zitten kunnen we ze verwarmen met een speciale stoombril. Daarna worden de oogleden gemasseerd zodat de klieren weer opengaan en beter functioneren. Sinds kort is er een nieuwe methode, de 'lipiflow', die een oplossing kan zijn voor slecht functionerende meiboomklieren. Dit apparaat masseert en verwarmt de oogleden en verbetert zo de meiboomfunctie en indirect de traanfilm.

Wat kun je er zelf aan doen?

Om te beginnen moet je bewust zoveel mogelijk met de ogen knipperen. Zeker wanneer je leest of voor een beeldscherm zit. Rokerige ruimtes en ruimtes met airconditioning vermijden. Geen contactlenzen dragen. De vochtigheid van je omgeving beïnvloeden door een luchtbevochtiger te gebruiken of bakjes water aan de verwarmingsradiatoren te hangen. Buiten een fietsbril dragen die aan de zijkanten is afgesloten. Je kunt ook zelf de klieren van meiboom masseren. Leg een warm kompres op de ogen. Na ongeveer zeven minuten begint de talg vloeibaarder te worden. Masseer de oogleden zodanig dat de talg loskomt en maak de oogleden daarna goed schoon.