Help mee!

Slaapproblemen bij mensen met een visuele beperking

Karin van Rijn is GZ (gezondheidszorg)- psycholoog en somnoloog. Een somnoloogis een deskundige op het gebied van slaapproblemen. Karin van Rijn is werkzaam bij Slaap-Waakcentrum SEIN in Zwolle, een expertisecentrum op het gebied van slaapproblemen bij jong en oud. Bij SEIN worden slaapklachten en de oorzaak hiervan onderzocht. Vervolgens wordt naar een passende behandeling gezocht. SEIN draagt ook bij aan wetenschappelijk onderzoek naar slaap-waakstoornissen. Met Karin van Rijn sprak ik over de werking van je biologische klok, de verstoring hiervan bij mensen met een visuele beperking en wat je hieraan kunt doen.

Hoe werkt je biologische klok?

Ieder mens heeft een biologische klok. Gedurende de dag krijgt de biologische klok allerlei signalen binnen, zoals (zon)licht als je buiten loopt. Die signalen komen binnen bij cellen in het oog. Deze cellen sturen de signalen via de oogzenuw naar de ‘masterklok’, een klompje cellen in je hersenen. Die masterklok vertaalt alle signalen naar het dagelijks ritme van ons brein en ons lichaam. De klok vertelt ons wanneer we moeten slapen en opstaan, maar beïnvloedt ook onze stofwisseling, onze hormonen en nog veel meer.

Hebben mensen met een visuele beperking problemen met de biologische klok?

Nee, dat hoeft niet het geval te zijn. De cellen in je oog, waar de licht en donker signalen binnenkomen, spelen geen rol bij het zien. Die cellen functioneren vaak nog gewoon en geven de signalen door via de oogzenuw. Op het moment dat de oogzenuw is aangetast is, dan is er wel een verstoring en heeft dit gevolgen voor het slaap-waakritme.

Wat merk je daar dan van?

Verstoring van de signalen van licht en donker zorgt ervoor dat je slaap-waakritme uit de pas gaat lopen en dan ontstaan er slaapstoornissen. Er zijn vele soorten slaapstoornissen. Als jouw ritme van slapen en waken niet overeenkomt met de dag- en nachtindeling, zoals wij die kennen, dan zorgt dit voor diverse problemen. Je kunt je voorstellen dat het niet handig is als je bijvoorbeeld om 20.00 uur in slaap valt en om 4.00 uur wakker wordt. Dat levert problemen op met het functioneren op je werk of op school.

Maar een groot deel van mensen met een visuele beperking heeft dus geen problemen met het slapen?

Nou, zo kun je dat niet stellen. Zo’n 10% van alle mensen heeft kenmerken van slaapklachten en dus ook 10% van de mensen met een visuele beperking. Er is één slaapstoornis die specifiek voorkomt bij blinde mensen die ook op onbewust niveau geen licht waarnemen: het niet-24-uurs slaapwaakritme. De tijd van in slaap vallen wordt iedere dag wat later. Het lijkt dan ca. een week goed te gaan met slapen in de nacht waarna het ritme verder schuift. In ongeveer vier weken schuift het ritme dan het klokje rond.

Wat kun je in het algemeen doen aan slaapproblemen?

Een goede slaaphygiëne is belangrijk voor een goed slaapritme. Dan moet je denken aan het rustig afbouwen van de dag, vlak voor bedtijd geen intensieve activiteiten ondernemen, het vermijden van het blauwe licht van je mobiele telefoon, geen warme douche nemen vlak voor het slapen gaan. Op die manier krijgt je lichaam signalen dat het tijd is om te gaan slapen.

Zijn er voor mensen met een visuele beperking nog extra tips?

Ja, die zijn er zeker. Wat ik wel eens hoor is dat blinde mensen ’s avonds geen lampen aan doen, maar daarmee geef je je lichaam het signaal dat het al slaaptijd is. Hetzelfde geldt voor het openlaten van gordijnen, waardoor je lichaam in de zomer al heel vroeg wakker wordt. En verder wordt ook wel eens vergeten dat mobiele telefoons, ook bij de spraakgestuurde stand, nog steeds blauw licht verspreiden. Telefoons worden nogal eens heel dicht bij het gezicht gehouden. Probeer dan in ieder geval de lichtintensiteit van de telefoon ’s avonds heel laag te zetten of kies op het scherm voor een zwarte achtergrond met witte letters.

Wat kun je doen als je slaapproblemen hebt?

Iedereen heeft wel eens last van een nacht slecht slapen, dat is ook geen probleem. Maar op het moment dat je nachtrust dusdanig verstoord is dat je er slechter door gaat functioneren, is het zaak er iets aan te doen. Er zijn speciale slaapcentra, waar onderzoek gedaan kan worden naar je slaap-waakritme. Belangrijk is dat er altijd gekeken wordt naar de medische kant. Is er bijvoorbeeld sprake van slaapapneu, dan kan dit de primaire oorzaak zijn van de slaapproblemen en wordt dit aangepakt. Er zijn een paar zogenaamde derdelijns slaapcentra, zoals SEIN, waar in bredere zin naar de slaapproblemen gekeken wordt, dus ook naar de psychologische kant. In een gesprek leggen we uit wat normale slaap is. Mensen hebben soms het idee dat ze elke nacht minstens acht uur moeten slapen om goed te functioneren. Daarom is het goed om uit te leggen wat normaal is qua slaap in een bepaalde levensfase. Algemeen geldt: hoe ouder je bent, hoe minder slaap je nodig hebt.

Kun je melatonine of andere medicijnen gebruiken bij slaapproblemen?

Daar ben ik geen voorstander van. Het kan helpen, voorgeschreven in de juiste dosering en op de juiste tijd, door een specialist. Gebruik het niet op eigen initiatief. Ik hoor wel eens van mensen, die zelf gaan experimenteren met melatonine. Daarmee verstoor je je slaapritme enorm en maak je het probleem alleen maar erger. Zoek bij slaapproblemen tijdig hulp bij een slaapcentrum.


Meer Oogaandoeningen

Deze website is drempelvrij