Help mee!

Slechtziend en slechthorend

Als je wat slechter gaat zien, schaf je je gewoon een bril aan en als je merkt dat je slechter hoort, ga je op pad voor een gehoorapparaat. Niks aan de hand, toch! Was het maar zo eenvoudig. In de praktijk gaat het vaak anders; zeker wanneer het ouderen betreft. Immers wanneer je slechter gaat zien merk je dat omdat je bijvoorbeeld de krantenkoppen niet meer kunt lezen. Ontdekken dat je slechter hoort is minder eenvoudig. Meestal hóór je wel, maar je weet niet wát. Of je hebt een bril en een gehoorapparaat en dan nóg lukt het niet om een gesprek goed te volgen. Mensen die dat overkomt, haken na verloop van tijd meestal af. Ze trekken zich terug, worden soms depressief en worden bovendien nogal eens van dementie verdacht.

Mevrouw Lieve Roets-Merken is communicatiedeskundige en onderzoeker bij Kalorama in Beek-Ubbergen, een stichting die onder andere gespecialiseerd is in het psycho-sociaal ondersteunen van ouderen met een auditief-visuele beperking. Onlangs is zij, in samenwerking met het UMC St. Radboud in Nijmegen, gestart met een onderzoek naar effecten van een zogenoemd Zelfmanagement Programma voor deze ouderen. Dat betekent dat men met name verzorgenden gaat coachen in de omgang met mensen die niet goed horen en niet goed zien.

In het een ernstige aandoening?

Ja, dat is het zeker. Het zijn twee beperkingen die elkaar normaal gesproken compenseren. Als je niet goed hoort maar nog wel goed ziet, krijg je veel meer van een gesprek mee,omdat je naar lichaamstaal en gebaren kunt kijken en je ook beter op de sprekende persoon kunt richten, dan wanneer je nauwelijks of niet ziet. Van doven is bekend dat zij ‘snelle kijkers’ zijn. Ze zijn beweeglijk en op de buitenwereld gericht. Iemand die slecht of helemaal niet ziet is vaak erg gericht op het gehoor waardoor communicatie goed mogelijk blijft. Maar als zowel het horen als het zien niet meer goed functioneren kun je zeker spreken van een ernstige aandoening.

Mogen we nog gewoon over doofblinde ouderen spreken?

De term doofblind gebruiken we voor mensen die al op heel jonge leeftijd slechtziend en slechthorend werden. Bij ouderen spreken we liever over mensen met een auditief-visuele beperking.

Hoeveel ouderen met deze dubbele aandoening zijn er?

Gehoor- en gezichtsstoornissen staan in de top vijf van de meest voorkomende chronische aandoeningen. Uit onderzoek in 2007 blijkt dat in Nederland 35.000 ouderen zo’n gecombineerde visuele- en auditieve beperking hebben en dat dit vooral voorkomt bij mensen van oudere leeftijd.

Wat houdt het onderzoek in?

In verzorgingshuizen rondom Haarlem en in Noord-Brabant en Limburg hebben verzorgenden aan de hand van een signaleringslijst onder 2400 ouderen geïnventariseerd hoeveel ouderen mogelijk zowel slechthorend als slechtziend zijn. Zo’n lijstje invullen duurde niet langer dan drie minuten. Aan de hand daarvan zijn in totaal 132 ouderen uitgezocht waarvan er 66 aan het onderzoek gaan meedoen. De andere helft dient als controlegroep zodat we later kunnen zien of onze interventie invloed heeft gehad. De ouderen die mee doen krijgen allemaal een gehoor- en gezichtsmeting aangeboden. Dit wordt gedaan door deskundigen van de Stichting Kalorama en door Koninklijke Visio. Tenslotte worden de ouderen die slecht zien en horen uitgenodigd voor een interview van een uur. Daarna worden ze, samen met een verzorgende, gevraagd om deel te nemen aan het Zelfmanagement Programma dat de verzorgende moet leren toepassen. Na afloop van de training wordt de oudere opnieuw geïnterviewd zodat we kunnen zien of de training effect heeft gehad.

Wat wordt concreet geleerd?

Het belangrijkste is dat de verzorgende gevoelig wordt voor de problematiek. Dat gaat heel praktisch. 'Training on the job', noemen we dat. Je moet dus uitzoeken, nagaan waar de oudere last van heeft. Vaak is het zo dat de oudere zich niet gehoord of begrepen voelt. Als dat het geval is ga je met de oudere in gesprek om samen te ontdekken hoe deze je het best kan verstaan en begrijpen. Het mooiste is, als je elkaar uitlokt tot nadenken, want vaak heeft ook de oudere daar nog nooit echt goed over nagedacht. De uitkomst kan zijn dat je bijvoorbeeld altijd één op één met elkaar spreekt. Dat je nooit twee dingen tegelijk vraagt of zegt. Dat de oudere zich realiseert dat hij of zij nog heel weinig van visite geniet omdat onduidelijk is waar iedereen zit en wie er aan het woord is. Je kunt dan gericht aan visite vragen om niet rond te lopen maar op een vaste plek te blijven zitten en om bijvoorbeeld niet met z’n allen tegelijk op bezoek te komen of er voor te zorgen dat maar één persoon tegelijk praat. Mensen die pas op latere leeftijd slechtziend en slechthorend worden, kennen vaak allerlei handigheidjes niet. Het is ook lastig om die in je eentje te ontdekken. Het programma zorgt ervoor dat de oudere ondersteuning krijgt van de verzorgende, maar dan wel op zo’n wijze dat de oudere zelf de regie houdt.

Ach, het leven kan zoveel mooier en gemakkelijker worden als er beter rekening met je beperkingen gehouden wordt. Er zijn nu zoveel onnodige misverstanden. Laatst hoorde ik dat een slechthorend-blinde mevrouw wier echtgenoot gestorven was op de ochtend van de begrafenis niet klaar was. Ze werd van egoïsme beschuldigd. Later bleek dat ze de verzorgende, die het haar had verteld, verkeerd had begrepen... Dat had voorkomen kunnen en moeten worden.


Uit: De Stem van Grave, mei 2010

Meer Oogaandoeningen

Deze website is drempelvrij