Help mee!

Zicht op zien

Prof. dr. Pieter Roelfsema is directeur van het Nederlands Herseninstituut. Daarnaast is hij hoogleraar aan de VU en het AMC in Amsterdam. Voor het Herseninstituut ontwikkelde hij een implantaat dat blinden op termijn weer zicht op zien geeft. Het artikel in het wetenschapstijdschrift Science was volgens Pieter na jaren van onderzoek wel een ‘juichmoment’, ook al duurt de ontwikkeling van het implantaat nog jaren. Voor mensen die blind zijn geboren zal het implantaat ook geen soelaas bieden.

door Corné Verschuren

Hoelang bent u al bezig met dit onderzoek?

Sinds de jaren negentig bestudeer ik de werking van de hersenschors. Het idee dat je gedachtewereld en bewustzijn in de hersenpan zijn gehuisvest fascineerde me. Vooral de onderliggende processen. Het onderzoeksteam zag zeven jaar geleden de mogelijkheid om een primitieve vorm van zien terug te geven aan mensen die hun gezichtsvermogen hebben verloren. Het gaat om blinden bij wie het zichtprobleem in het oog zit. Omdat het oog vroeger wel heeft gewerkt, is de hersenschors er nog klaar voor om visuele informatie te verwerken.

Het is dus niet voor alle blinden goed nieuws?

Mensen die vanaf hun geboorte blind zijn hebben niet het vermogen om visuele beelden te analyseren en te begrijpen wat er te zien is. Dat wordt tijdens een normale ontwikkeling van een mens aangelegd. Is dat niet het geval dan gaat een deel van de hersenen zich ergens anders op toeleggen, bijvoorbeeld op braille. Bij een oogziekte bereikt de informatie van de afgestorven cellen de oogzenuw niet. Die informatie kan niet worden doorgestuurd naar de hersenen. Met het implantaat omzeilen we de oogzenuw.

Hoe werkt het implantaat?

Om het implantaat te testen hebben we gebruikgemaakt van niet-blinde resusapen. Bij deze dieren zijn implantaten aangebracht op de hersenschors waar visuele informatie binnenkomt. Gedurende ons eerdere onderzoek in 2012 zaten we op 200 elektroden. Dat verliep goed. Op een gegeven moment hebben we besloten een stap te maken naar 1024 elektroden. Door deze elektroden te stimuleren met elektrische stroompjes konden we meer dan duizend lichtpuntjes maken in de waarneming van de aap. Deze lichtpunten zijn vergelijkbaar met een matrixbord bij werk aan de snelweg. Daarop vormen de stippen letters, woorden of tekens. Door via het implantaat groepjes zenuwcellen te activeren zou een waarneming, bijvoorbeeld letters, in de hersenen ontstaan.

Hoe ging die test in zijn werk?

We hebben de apen getraind op het herkennen van zestien letters. Bijvoorbeeld: de letter A was een oogbeweging naar links, de letter B een oogbeweging naar rechts, enzovoorts. Tijdens de trainingsfase waren de letters op een beeldscherm te zien. Vervolgens zijn we met elektroden de waarneming rechtstreeks in de hersenen gaan stimuleren en hebben het beeldscherm uitgezet. De apen reageerden op precies dezelfde manier.

Was dat het juichmoment?

Zeker. Het had ook een toevalstreffer kunnen zijn. Het onderzoek is op verschillende manieren herhaald. Maar we waren al overtuigd: het werkt.

Wat is de volgende stap?

Onze volgende uitdaging is een elektrode te maken die geschikt is voor een mens. Daar willen we dit jaar mee beginnen. Vervolgens hebben we minstens een jaar nodig om aan te tonen dat de methode veilig is en dat de hersenen niet beschadigen. Doel is om in 2023 het implantaat te testen op iemand die blind is. Ambitieus, maar zonder goede financiering kan het nog langer duren.

Wordt het zicht nog beter dan een matrixbord?

Een normaal oog heeft een miljoen pixels. Die kwaliteit bereiken wij nooit met het implantaat. Het huidige prototype heeft duizend pixels. We willen dit jaar groeien naar 10.000 of 20.000 pixels. Slechter dan normaal zien, maar wel een verbetering voor een blinde.

Zijn er risico’s aan verbonden?

Het prototype is nog geen hersenprothese. De vraag is ook hoe hersenen daarop reageren. Het mag geen infecties veroorzaken en te hard stimuleren kan epilepsie veroorzaken. Bij het aanbrengen in de hersenen schuilt ook nog het gevaar van een bloeding. Het is een precieze ingreep. Het duurt nog zeker twee jaar voordat we daar een veilige en verantwoorde manier voor hebben ontwikkeld.

Wat is het ultieme doel?

De Oogvereniging kreeg al vragen over een wachtlijst. Die is er nog niet en we willen geen valse verwachtingen wekken. In 2023 willen we laten zien dat het implantaat ook op mensen werkt. Het duurt daarna nog zeker vier jaar voordat een hersenprothese is ontwikkeld waar blinde mensen baat bij hebben. Het is een droom om blinde mensen weer een primitieve manier van zien te geven. Dat zou geweldig zijn.


Waardeert u dit artikel en wilt u de KSBS steunen? Ja, ik wil de KSBS steunen

Meer Oogaandoeningen

Deze website is drempelvrij